|
Dựa trên những đặc điểm khác nhau như về giá trị sử dụng, hình dáng thực vật… người ta phân loại cây xanh công trình, các loại cây xanh đường phố theo một số cách khác nhau.
* Theo nguồn gốc người ta có thể phân theo nhóm cây xanh trồng nhân tạo và nhóm cây xanh tự nhiên. Tuy nhiên do đặc điểm phát triển lịch sử của mỗi đô thị, cách phân chia này đôi khi khó xác định và không thuận lợi trong việc đánh giá, quy hoạch phát triển mảng cây xanh ở đây. Ví dụ hầu hết đô thị ở nước ta không có nhiều mảng cây xanh tự nhiên mà chủ yếu là hệ thống cây xanh trồng nhân tạo.
* Phân loại cây xanh công trình theo thành phần thực vật như phân theo cây lá rộng, cây lá kim, cây vùng ôn đới, cây vùng nhiệt đới. Hoặc căn cứ theo chiều cao tự nhiên của cây chia nhóm cây đại mộc (cây cao trên 20 – 25 m); nhóm cây trung bình (cao 10 –20 m), cây tiểu mộc (cao dưới 10 m)… Việc phân chia này có lợi cho việc thiết kế chọn cây trồng ở các khu vực, định mức quản lý, tuy nhiên sự sinh trưởng kích thước của cây trong tự nhiên khác với khi được trồng trong công trình đô thị, do vậy hoạch định định mức quản lý thời gian và kích thước cây sẽ gặp khó khăn.
* Phân chia cây xanh công trình theo mục đích sử dụng
Cách phân chia này hữu ích cho quá trình thiết kế, chọn cây theo nhóm công dụng hay mục đích rõ ràng hơn.
Ví dụ cây xanh công trình chia ra 3 nhóm
+ Cây xanh công trình có tác dụng che bóng
+ Cây xanh công trình có tác dụng che phủ nền
+ Cây xanh công trình có tác dụng trang trí
· Phân chia thành phần cây xanh công trình theo công dụng kết hợp kích thước cây
· Phân chia thành phần cây xanh công trình theo nhóm thực vật kết hợp công dụng
· Theo đặc điểm nhóm thực vật phân chia 2 nhóm chính là cây và cỏ
· Phân chia thành phần cây xanh công trình theo chủ thể quản lý
Dưới đây giới thiệu một số cách phân loại cây xanh công trình phổ biến
1.1. Phân loại cây xanh công trình theo nhóm cây, đặc điểm thực vật: Theo 2 nhóm chính là cây và cỏ
1.1.1. Phân loại nhóm cây xanh công trình theo giá trị sử dụng
1.1.1.1. Cây bóng mát
Cây bóng mát là những cây có thân gỗ lớn, lá thường xanh hay rụng. Chúng có chiều cao từ 5 – 50 m, sống lâu 30 – 40 năm. Có loài sống hàng nghìn năm. Cây bóng mát có nhiều loại, thường được chọn trồng ở đường phố, khu nhà ở, công sở, trường học, vườn hoa…Trong cây bóng mát có thể chia ra các loại: cây bóng mát thường, cây bóng mát có hoa đẹp, cây ăn quả, hay cây có hoa thơm.
· Cây bóng mát thường: Gồm những cây thân gỗ lớn thuộc loài lá kim, hoặc lá rộng, thường xanh hay rụng lá trơ cành. Nhiều loài cho bóng râm tốt lại có dáng đẹp, chúng thường được trồng đơn, trồng thành khóm hay từng mảng phối hợp rất đẹp với các công trình kiến trúc đường phố, nhà ở.. như thông, lát hoa, đài loan tương tư, bàng, tếch…
· Cây bóng mát có hoa đẹp: Gồm những cây thân gỗ lớn hay nhỡ, cho bóng mát nhưng lại đặc biệt có hoa đẹp. Hoa có tác dụng trang trí ở tầng cao. Chúng thường được trồng làm điểm cảnh, phối hợp đẹp với các công trình kiến trúc. Các cây như móng bò tím, vàng anh, phượng, lim xẹt…
· Cây bóng mát ăn quả: Gồm những cây thân gỗ lớn hoặc nhỡ cho bóng mát, đồng thời cho qủa. Có những loài khi qủa chín tạo thành khối trên tán lá có màu sắc hay những hình dạng độc đáo và tồn tại trong thời gian dài rất đẹp như muỗm, dừa, hồng xiêm, khế, nhãn, vải…
· Cây bóng mát có hoa thơm: Là những cây bóng mát có hoa thơm gây cảm giác dễ chịu. Thường được trồng bên những công trình kiến trúc như nhà ở, công sở, trường học, bệnh viện, khu triển lãm, đình chùa … như bưởi, sữa,hòe, ngọc lan, hoàng lan,…
1.1.1.2. Cây trang trí
Cây trang trí là những cây thân gỗ nhỏ mọc bụi, hay riêng lẻ, cây leo giàn và cây thân thảo. Chúng thường được trồng làm cảnh để trang trí ở tầng thấp, trồng trong chậu trưng bày trong nhà, trồng dàn leo. Nhóm này thường gồm các loại:
- Cây tre trúc : Là những cây chỉ có một thân chính, mọc đơn lẻ hay thành bụi. Cây cao từ 1 – 2 m, đến 15 – 20 m. Loài tre trúc có thân đẹp, ngọn uốn cong mềm mại, đặc biệt tre trúc mang đậm nét sắc thái dân tộc. Được trồng nhiều ở các biệt thự, nhà hàng, vườn hoa.
- Cau dừa: gồm những cây thường có độ cao từ 5 – 10 m và 15 – 20 m. Thân cột đứng thẳng hài hòa với đường nét công trình kiến trúc, tán lá thoáng mềm mại như cau dừa, cọ. Là những loài mang sắc thái khí hậu nhiệt đới. Có nhiều loài còn cho qủa dùng làm thực phẩm, thuốc, chế biến dầu.
Lưu ý: Mặc dù tre trúc, cau dừa thuộc loại cây cao nhưng theo nhiều tác giả thì do cây có dáng đẹp nên xếp chúng vào loại cây trang trí.
- Cây cảnh dáng đẹp: Gồm những cây thân gỗ nhỏ mọc đơn hay mọc bụi. Có dáng cây, lá, hoa với màu sắc đẹp. Thường trồng trang trí ở tầng thấp, nó có ưu điểm trồng được lâu không phải thay thường xuyên như trồng các cây hoa.
- Cây cảnh hoa đẹp: Gồm những cây thân gỗ nhỏ mọc đơn hay mọc bụi có hoa. Hoa nhiều màu sắc có thể trồng đơn lẻ hay khóm, mảng hay trong chậu.
- Cây leo dàn: Gồm những cây leo có thân lá, hoa đẹp có tác dụng trang trí và tạo bóng râm. Tuỳ thuộc công trình kiến trúc mà chọn loài thích hợp, tạo bóng râm, che tường, trang trí cổng, cột…
- Cây cảnh có quả đẹp: Những cây này qủa có hình dáng, màu sắc đẹp.
- Cây hàng rào: Gồm những cây thân gỗ, bụi, nhiều cành nhánh. Cây có mật độ lá dày, xanh quanh năm, sống lâu, đặc biệt nhiều thân, cành hay lá có gai. Trồng thay thế cho các bức tường xây bao vừa tiện lợi, rẻ, mát.
- Cây viền bồn, bãi: Gồm những cây thân gỗ nhỏ hoặc thân thảo, sống một năm hoặc nhiều năm, cây có nhiều cành nhánh, chịu cắt xén, hoặc có màu lá, hoa đẹp làm đường viền cho các bồn hoa.
- Cây hoa: Gồm những cây thân thảo hoặc thân gỗ có độ cao dưới 1 m, sống theo mùa trong năm hoặc 2 –3 năm. Thường được trồng trong các bồn hoa, bãi, trong chậu, cắt hoa cắm trong bình.
1.1.1.3 Nhóm cỏ
Cỏ là mảng màu trang trí tầng thấp. Cỏ có chức năng làm “nền” cho đất xanh, có tác dụng tạo nên một không gian rộng lớn hơn thực tế, tạo nên cảm giác yên tĩnh. Mặt khác cỏ còn có tác dụng rõ rệt để chống xói mòn đất, giữ ẩm, lắng lọc bụi bặm. Ở nước ta hiện nay trồng phổ biến các loại cỏ gà, cỏ lá tre, cỏ gừng, một số loại được nhập về trồng tại các sân thể thao. Mặt khác, trồng cỏ cũng tham gia vào việc giảm nhiệt độ tới 30C giữa nơi có trồng cỏ và đất trống.
1.1.2. Phân loại cây công trình theo độ cao cây
Độ cao cây có ảnh hưởng tới sự tổ chức, phối cảnh. Phân loại theo chiều cao cây từ các taì liệu thực vật học (chiều cao tự nhiên trong điều kiện bình thường) kết hợp chiều cao tại nơi nghiên cứu chịu ảnh hưởng của các yếu tố khác có thể gây ức chế như độ sâu tầng đất, mực nước ngầm, ánh sáng, tác động nhiệt do bê tông hóa xung quanh…trên cơ sở đó nhằm xác định chiều cao trung bình của cây để phối hợp trồng cây tại khu vực đó hay kết hợp hài hòa với công trình kiến trúc tại đó.
1.1.3. Phân loại cây công trình, các loại cây xanh đường phố theo hình dạng tán cây
Cây sinh trưởng, phát triển tự nhiên thường có hình dạng tán cây nhất định như tán hình tròn, hình nấm, hình tháp, rủ, phân tầng. Có loài lại phát triển theo kiểu tự do.
Ngoài ra hình dạng tán cây còn thay đổi do điều kiện ánh sáng, cây tán đều hay lệch do ánh sáng phân phối đều hay không.
Kết hợp tinh tế các kiểu tán khác nhau sẽ tạo nên những cảnh quan hấp dẫn.
1.1.4. Phân loại cây công trình theo lá cây
Phân ra cây lá kim (thường tán thưa), Lá rộng (thường cho nhiều bóng rợp), lá xanh quanh năm hay rụng lá. Phân theo màu sắc lá xanh sẫm, xanh nhạt, biến đổi màu sắc lá theo thời gian sang màu khác nhau như cây bàng.
1.1.5. Phân loại cây công trình theo sắc hoa
Nhiều cây bóng mát và trang trí có lá và hoa với nhiều màu đỏ, vàng, trắng, tím hay hỗn hợp nhiều màu. Đây cũng là đặc điểm rất được chú ý trong phối cảnh.
1.2. Phân loại cây công trình theo vị trí và chức năng của mảng xanh
(Theo quy chuẩn Việt Nam) gồm 3 nhóm chính
+ Nhóm 1: cây xanh công trình sử dụng nơi công cộng: gồm công viên, vườn hoa, vườn dạo
+ Nhóm 2: cây xanh công trình sử dụng hạn chế gồm: cây xanh trong các khu chức năng đô thị như khu ở, công nghiệp, kho tàng, hành chính, trường học, y tế, văn hóa, thương mại dịch vụ…
+ Nhóm 3: cây xanh cho công trình chuyên môn gồm cây xanh cách ly, rừng phòng hộ, khu cây xanh nghiên cứu thực vật học, vườn ươm…
1.2.1. Cây xanh công cộng
Là cây xanh được trồng nhằm mục đích cho các nhu cầu chung của xã hội, những khu vực này thuộc phạm vi quản lý của các cơ quan quản lý cây xanh và công viên bao gồm cây xanh đường phố, cây xanh công viên, lâm viên.
1.2.1. Cây xanh sử dụng hạn chế: cây xanh phục vụ hạn chế cho các khu công nghiệp, kho tàng, trường học, công trình y tế, khu thể dục, thể thao, văn hóa, thông tin, tôn giáo…, cây ở các hộ dân cư, chủng loại phong phú (cây bóng mát, cây cảnh, cây ăn trái), tuy nhiên số cây xanh này không tham gia trong thống kê quỹ cây xanh công cộng, nhưng chúng đóng góp vào bảo vệ môi trường tại chỗ.
1.2.3. Cây xanh chuyên môn
+ Là cây xanh tổ chức theo nhu cầu riêng như sử dụng cho mục đích nghiên cứu khoa học, vườn thực vật, vườn ươm, khu cây xanh cách ly (nghĩa trang, khu để xử lý nước thải, các dải phân cách khu công nghiệp và dân cư).
+ Rừng đô thị: gồm rừng nghỉ ngơi, rừng phòng hộ, khu du lịch sinh thái.
1.2.4. Cây xanh khác
Bao gồm các loại cây xanh do người dân trồng ở các biệt thự, sân nhà, trước nhà, chùa, cơ quan, trường học… Cây trồng ven kênh rạch, trồng phân tán, cây ăn trái…
|
